Wat erg opvalt aan De Kameleon schiet te hulp – zeker als volwassen lezer – is dat het verhaal erg conventioneel is. En dat is ook weer een kenmerk van het avonturenverhaal. Die zijn normbevestigend, of conservatief. En dat geldt ook voor dit verhaal.

Dat de normen en waarden die naar voren komen in een avonturenboek niet wereldschokkend of afwijkend van de gangbare opinie zijn, heeft een functie. Dat geeft het verhaal herkenbare kaders en dat is iets waar met name jongen lezers behoefte hebben. Zij willen zich graag in kunnen leven in het verhaal en daar speelt een overzichtelijke wereld een belangrijke rol bij.

Het conservatieve in dit verhaal – en vermoedelijk uit de hele reeks, ik hoor het graag als iemand dit kan ontkrachten – ligt onder andere in de hang naar rechtvaardigheid en autoriteit. Alle ‘goede’ personages hebben het grootst mogelijke respect voor veldwachter Zwart en zij steken hun bewondering voor hem niet onder stoelen of banken. En als Gerben de autoriteit van de burgemeester aantast door zich bij een aantal mensen als hem voor te doen, krijgt Gerben meteen op z’n donder van Zwart. Later blijkt de burgemeester tot opluchting van Gerben een schappelijke kerel omdat hij hem steunt bij zijn plannen met café De Vriendschap, dat Gerben geërfd heeft en dat uitgebaat gaat worden door de familie Haan.

Autoriteit, maar wel een aaibare variant daarvan,  is dus van belang. Daarnaast speelt de al genoemde rechtvaardigheid een belangrijke rol in dit verhaal. De boodschap uit dit verhaal is eigenlijk goed samengevat door de titel van het boek. En misschien had het ook wel een gebiedende wijs kunnen zijn. Dat je elkaar steunt en helpt waar mogelijk zodat iedereen datgene krijgt waar hij door zijn gedragingen recht op heeft, ligt er niet duimendik op, maar vormt zo’n logische lijn voortkomend uit de wetten van het genre, dat het pas op zou vallen als het slecht zou aflopen met de helden uit het verhaal. Dit gegeven verklaart voor een groot deel de populariteit van het genre bij lezers. Dit geldt overigens niet alleen voor boeken voor kinderen, maar ook voor avonturenverhalen – en detectives – voor volwassenen.

De helden of de held?

De tweeling Hielke en Sietse zijn de helden uit dit verhaal. Zij zijn niet veel ouder dan lezers uit de doelgroep en dit maakt de identificatie een stuk eenvoudiger. De volwassenen in het boek hebben een duidelijk dienende rol ten opzichte van de jongelui. Degene die nog het dichtst bij Hielke, Sietse, Louw en Kees staat is nog de boerenknecht Gerben. Zijn grappen en grollen geven hem iets jeugdigs en hij gaat van de volwassenen ook het meest met de jongeren om.

Maar is de echte held niet de boot, de Kameleon? Eigenlijk wel want het is de snelle boot – dat de boot snel is, komt in het boek meermaals naar voren – die veel van de avonturen uit de boeken mogelijk maakt. En de serie is niet voor niets naar de Kameleon genoemd.

Zonder zee

Dat een boot een belangrijke rol speelt in deze serie, maakt dat het aansluit bij een lange Nederlandse traditie, namelijk die van de verering van de zeehelden uit de vaderlandse geschiedenis. Alleen zijn de wereldzeeën die Piet Hein en Michiel de Ruyter bevoeren in de Kameleon-reeks beperkt tot de meren rond het fictieve Friese dorp Lenten. Dat maakt de verhalen wel zo overzichtelijk, wel varende helden, maar toch de herkenbare thuissituatie met een vader en een moeder om op terug te vallen.

Dit is het derde deel van een vierluik over de Kameleon-reeks van Hotze de Roos.